havadurum
Damla Yeltekin

damlayeltekin@gmail.com

"siz" Statü Şekli Mi?

1381
İletişimde bir söz vardır birde jest ve mimikler. Ne sözler yabana atılır ne de mimikler...
Kelimelerin dışında kalan kısma sözlü iletişim denir. Konuşulan dilin dışında, jestler, mimikler ya da diğer dilsel olmayan işaretler yardımıyla, kişiler birbirleriyle iletişim kurarlar. Sözlü ve sözsüz iletişim birbirine geçer ve tam bir bütünlük oluşturur. Günlük hayatın büyük bir bölümüdür. 
 
Sözlü iletişimde de hitaplar oldukça belirleyicidir. Davranışların belirleyici olduğu gibi. Olası bir kahve ikramında, statü olarak en büyükten başlanır, kahve sunumu. İlk yaşça en büyük "erkek" ya da sosyal statüsü en yüksekte olan kişiye ikram edilir. Halbuki hepsi aynı cezve de pişmiştir.
İşte "siz" sözcüğü de kahve gibi statüye göre söylenmesi icap eden bir hitap şekli olarak düşünülüyor.
Maalesef...
 
Son dönemde "sen" ve " siz" hitapları arasındaki kaos müthiş. 
 
Kimsenin etiği kalmamış.
Kişiye "siz" diye hitap ederken, "sen" diye hitap ediyor.
Bu nasıl bir karmaşa?
Birisi size "siz" diye hitap ediyorsa, sizin de ona "siz" diye hitap etmeniz gerekir. Neden mi?
Birbirleriyle iletişim kuran iki insan arasında "siz" kelimesi statü kurma, üstünlükle ilgili olmayan bir hitap şeklidir. "Siz" diyen birine ısrarla "sen" diye hitap etmenin de bazı nedenleri var. Öncelikle yaşça büyük olan kişiler, "sen" denildiğinde bu sözü yadırgıyor. Yaşça büyük kişilerin kendinden küçük olan kişilere "sen" demesi gayet doğal karşılanıyor. Ama yaşça küçük bireyin "sen" demesi ayıplanıyor. "Daha saygın" olan kişilere, "siz" diye hitap etmek gibi bir düşünce de maalesef ki hakim.
 
"Siz" kelimesi müthiş bir saygınlık yani.
Öylesine büyük bir saygınlık ki... Kişiye "sen" dedin mi yandın.
Sanki bir piramit var. İhtiyaçlar hiyerarşisi gibi. Yatay ve dikey olarak belli mazgallardan geçmek gerekiyor, "siz" sıfatını alabilmek için. 
 
"Sen" ise alelade bir sıfat...
Bir doktor, bir siyasetçi, bir devlet insanı; pekala çevresindekilere "sen" diye biliyor. Saygınlık gereği "siz" diye hitap edilmesini bekliyor. 
 
"Siz" kelimesi bir sosyal statü değil, görünmez bir piramit değil.