Bipolar bozukluk, ruh halinde aşırı dalgalanmalar yaşatan ve kişinin hayat kalitesini düşüren bir psikiyatrik hastalıktır. Peki bipolar bozukluk neden olur, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir? İşte bipolar bozukluk hakkında bilmeniz gereken her şey!
Bipolar bozukluk, ruh halinin mani ve depresyon olarak iki uçta değiştiği bir hastalıktır. Bipolar bozukluk nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, beyindeki kimyasal dengesizlikler, genetik yatkınlık ve stres gibi faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Bipolar bozukluk belirtileri, hastalığın tipine ve şiddetine göre değişmektedir. Bipolar bozukluk tedavisi, ilaç ve psikoterapi kombinasyonu ile yapılır. Bipolar bozukluk, uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir ve hastalar normal bir hayat sürebilirler.
Bipolar bozukluk, dünya genelinde yaklaşık 60 milyon kişiyi etkileyen bir ruhsal sağlık sorunudur. Bipolar bozukluk, kişinin duygu, düşünce, davranış ve enerji seviyelerinde olağandışı değişimlere neden olur. Bu değişimler, kişinin günlük yaşamını, işini, okulunu, ilişkilerini ve sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bipolar bozukluk, ciddi bir hastalık olmasına rağmen, birçok kişi tarafından yanlış anlaşılır veya fark edilmez. Bipolar bozukluk, erken tanı ve tedavi ile yönetilebilir bir durumdur. Bu yazıda, bipolar bozukluk nedir, neden olur, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir gibi soruların cevaplarını bulacaksınız.
Bipolar bozukluk, diğer adıyla manik-depresif bozukluk, kişinin ruh halinin iki uç arasında değiştiği bir hastalıktır. Bu iki uç, mani ve depresyon olarak adlandırılır. Mani döneminde, kişi çok coşkulu, enerjik, kendine güvenli, konuşkan, hırslı ve riskli davranışlar sergiler. Depresyon döneminde ise, kişi çok üzgün, umutsuz, çaresiz, ilgisiz, yorgun, suçlu ve intihara meyilli olur. Bu iki dönem arasında, kişi normal bir ruh haline dönebilir veya hafif belirtiler yaşayabilir. Bazı kişilerde, mani ve depresyon belirtileri bir arada görülebilir. Bu duruma karma epizod denir. Bipolar bozukluk, dört temel tip olarak sınıflandırılır:
Bipolar bozukluk tip 1: Bu tipte, kişi en az bir hafta süren şiddetli manik ataklar yaşar. Bu ataklar sırasında, kişi gerçeklikten kopabilir, halüsinasyonlar görebilir veya sanrılar yaşayabilir. Bu durum, hastaneye yatmayı gerektirebilir. Kişi ayrıca en az iki hafta süren depresif ataklar da geçirebilir.
Bipolar bozukluk tip 2: Bu tipte, kişi en az iki hafta süren majör depresif ataklar yaşar. Ayrıca en az dört gün süren hafif manik ataklar da yaşar. Bu ataklara hipomani denir. Hipomani, maniden daha az şiddetli ve zararlıdır. Kişi bu dönemde kendini iyi hisseder, ancak çevresiyle uyumsuz olabilir.
Siklotimik bozukluk: Bu tipte, kişi en az iki yıl boyunca hipomani ve depresyon belirtileri gösterir. Bu belirtiler, bipolar bozukluğun diğer tiplerine göre daha hafiftir, ancak kişinin hayatını olumsuz etkiler.
Bipolar bozukluğun diğer tipleri: Bu tipler, bazı ilaçların, alkolün veya uyuşturucunun kullanımıyla veya bazı tıbbi durumlarla ilişkili olarak ortaya çıkan bipolar bozuklukları içerir.
Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, araştırmalar, beyindeki kimyasal dengesizlikler, genetik yatkınlık ve stres gibi çeşitli faktörlerin birleşimi sonucu ortaya çıkabileceğini göstermektedir.
Beyindeki kimyasal dengesizlikler: Beynin fonksiyonlarını kontrol eden kimyasallara nörotransmiterler denir. Bu kimyasallardan biri olan serotonin, ruh halini, uyku düzenini, iştahı ve cinsel isteği etkiler. Serotonin seviyesi düşük olan kişilerde depresyon görülebilir. Diğer bir kimyasal olan dopamin ise, ödül, motivasyon, zevk ve öğrenme ile ilgilidir. Dopamin seviyesi yüksek olan kişilerde mani görülebilir. Bipolar bozukluğu olan kişilerde, bu kimyasalların dengesi bozulmuştur.
Genetik yatkınlık: Bipolar bozukluğun, ailedeki birinci derece akrabalarda görülme olasılığı yüksektir. Anne, baba veya kardeşte bipolar bozukluk olan kişilerin, hastalığa yakalanma riski %10 ila %25 arasındadır. Ancak, bipolar bozukluktan tek bir gen sorumlu değildir. Bunun yerine, bazı genetik ve çevresel faktörlerin tetikleyici olarak davrandığı düşünülmektedir.
Stres: Stresli durumlar veya yaşanan travmalar, bipolar bozukluğu tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Bunlar; bir ilişkinin bitmesi, fiziksel, cinsel veya duygusal istismar, yakın bir aile üyesinin veya çok sevilen birinin ölümü, iş veya okul problemleri, hastalık veya yaralanma, maddi sıkıntı veya göç gibi olaylar olabilir. Bu tür yaşam değiştirici olaylar, bir insanın hayatında herhangi bir zamanda depresyon veya mani dönemlerine neden olabilir.
Bipolar bozukluk belirtileri, hastalığın tipine ve şiddetine göre değişmektedir. Genel olarak, bipolar bozukluk belirtileri şunlardır:
Mani belirtileri: Mani döneminde, kişi aşağıdaki belirtileri gösterebilir:Çok coşkulu, mutlu, heyecanlı veya öfkeli hissetmek
Depresyon belirtileri: Depresyon döneminde, kişi aşağıdaki belirtileri gösterebilir:Çok üzgün, boş, umutsuz veya çaresiz hissetmek
Bipolar bozukluk belirtileri, kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı kişiler daha sık ve şiddetli ataklar yaşarken, bazıları daha seyrek ve hafif ataklar yaşayabilir. Bazı kişilerde, mani ve depresyon belirtileri bir arada görülebilir. Bu duruma karma epizod denir. Bipolar bozukluk belirtileri, yaş, cinsiyet, kültür ve kişilik özelliklerine göre de değişebilir.
Bipolar bozukluk teşhisi, kişinin yaşadığı belirtiler, ruh hali değişimleri, aile öyküsü ve fiziksel muayene sonucunda konulur. Bipolar bozukluk, diğer ruhsal sağlık sorunlarına veya bazı tıbbi durumlara benzeyebilir. Bu nedenle, doğru tanı için bir psikiyatrist veya psikolog tarafından değerlendirilmek gerekir. Bipolar bozukluk teşhisi için kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
Ruh sağlığı değerlendirmesi: Bu değerlendirme, kişinin ruh halini, düşüncelerini, duygularını, davranışlarını ve yaşam kalitesini ölçmek için yapılan bir görüşmedir. Kişiye bipolar bozukluk ile ilgili bazı sorular sorulur. Ayrıca, kişinin aile üyeleri veya yakınları da görüşmeye dahil edilebilir.
Fiziksel muayene ve laboratuvar testleri: Bu muayene ve testler, bipolar bozukluğa neden olabilecek veya belirtilerini taklit edebilecek başka bir tıbbi durumun olup olmadığını belirlemek için yapılır. Örneğin, tiroid fonksiyon testi, kan testi, idrar testi veya beyin görüntüleme testleri istenebilir.
Psikolojik testler: Bu testler, kişinin zihinsel durumunu, bilişsel becerilerini, kişilik özelliklerini ve stresle başa çıkma yöntemlerini değerlendirmek için kullanılır. Bu testler, bipolar bozukluğun tipini, şiddetini ve altta yatan nedenlerini belirlemeye yardımcı olabilir.
Bipolar bozukluk tedavisi, kişinin ihtiyaçlarına, belirtilerine ve tercihlerine göre planlanır. Bipolar bozukluk tedavisinin amacı, ruh hali değişimlerini kontrol altına almak, belirtileri azaltmak, hastalığın nüksetmesini önlemek ve kişinin yaşam kalitesini artırmaktır. Bipolar bozukluk tedavisinde genellikle ilaç ve psikoterapi kombinasyonu kullanılır. Bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
İlaç tedavisi: İlaç tedavisi, bipolar bozukluğun belirtilerini ve ataklarını azaltmak için kullanılır. İlaç tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:Duygudurum düzenleyiciler: Bu ilaçlar, ruh halindeki dalgalanmaları dengelemeye yardımcı olur. Örneğin, lityum, valproat, karbamazepin veya lamotrigin gibi ilaçlar duygudurum düzenleyicilerdir.
Antipsikotikler: Bu ilaçlar, mani veya karma epizodlarda görülen halüsinasyon, sanrı veya gerçeklikten kopma gibi belirtileri tedavi etmeye yardımcı olur. Örneğin, olanzapin, risperidon, ketiyapin veya aripiprazol gibi ilaçlar antipsikotiklerdir.
Antidepresanlar: Bu ilaçlar, depresyon belirtilerini tedavi etmeye yardımcı olur. Örneğin, fluoksetin, sertralin, paroksetin veya venlafaksin gibi ilaçlar antidepresanlardır.
Anksiyolitikler: Bu ilaçlar, anksiyete, uykusuzluk veya ajitasyon gibi belirtileri tedavi etmeye yardımcı olur. Örneğin, lorazepam, klonazepam, alprazolam veya zolpidem gibi ilaçlar anksiyolitiklerdir.
İlaç tedavisinde, ilaçların dozu, etkisi ve yan etkileri düzenli olarak takip edilmelidir. İlaçların ani olarak bırakılması veya değiştirilmesi, belirtilerin kötüleşmesine veya nüksetmesine neden olabilir. İlaç tedavisinde, doktorun önerilerine uyulması ve ilaçların düzenli olarak alınması çok önemlidir.
Psikoterapi: Psikoterapi, bipolar bozukluk ile ilgili duygu, düşünce ve davranışları anlamak, değiştirmek ve geliştirmek için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Psikoterapi, kişiye hastalığı ile başa çıkma becerileri kazandırır, stresi azaltır, ilişkileri iyileştirir ve yaşam kalitesini artırır. Psikoterapide kullanılan bazı yöntemler şunlardır:Bilişsel davranışçı terapi: Bu terapi, kişinin hastalığı ile ilgili olumsuz veya yanlış inançlarını, düşüncelerini ve davranışlarını fark etmesine ve değiştirmesine yardımcı olur. Bilişsel davranışçı terapi, kişinin ruh halini, stresini ve ilişkilerini iyileştirmeyi amaçlar.
Aile terapisi: Bu terapi, kişinin aile üyeleri ile birlikte katıldığı bir terapidir. Aile terapisi, aile üyelerinin hastalığı anlamasına, destek olmasına, iletişim ve çözüm becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.
Grup terapisi: Bu terapi, kişinin benzer sorunları yaşayan diğer kişilerle birlikte katıldığı bir terapidir. Grup terapisi, kişinin deneyimlerini paylaşmasına, başkalarından destek almasına, yalnızlık hissini azaltmasına ve sosyal becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.
Psikoeğitim: Bu terapi, kişinin hastalığı hakkında bilgi edinmesine, belirtileri tanımasına, atakları önlemeye yönelik stratejiler geliştirmesine ve tedaviye uyum sağlamasına yardımcı olur. Psikoeğitim, kişinin hastalığı ile ilgili farkındalığını ve kontrolünü artırır.
Bipolar bozukluk tedavisi, uzun süreli ve sürekli bir süreçtir. Tedaviye başladıktan sonra bile, kişi zaman zaman ataklar yaşayabilir. Bu durumda, doktora başvurmak, ilaçları düzenli almak ve psikoterapiye devam etmek önemlidir. Bipolar bozukluk tedavisi, kişinin hayatını olumlu yönde değiştirebilir ve hastalığın komplikasyonlarını önleyebilir.
Bipolar bozukluk, kişinin hayatını zorlaştıran bir hastalıktır. Ancak, bipolar bozukluk ile yaşamak mümkündür. Bipolar bozukluk ile yaşamak için, kişinin kendine, ailesine ve tedavi ekibine güvenmesi, hastalığı kabul etmesi ve tedaviye uyum sağlaması gerekir. Bipolar bozukluk ile yaşamak için, aşağıdaki ipuçları yararlı olabilir:
Hastalığı öğrenmek: Bipolar bozukluk hakkında bilgi edinmek, kişinin hastalığı anlamasına, belirtileri tanımasına, atakları önlemeye yönelik stratejiler geliştirmesine ve tedaviye uyum sağlamasına yardımcı olur. Hastalık hakkında kitaplar okumak, internet siteleri ziyaret etmek, destek gruplarına katılmak veya doktor ve terapistlerle konuşmak, hastalığı öğrenmenin yollarıdır.
Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek: Sağlıklı bir yaşam tarzı, bipolar bozukluğun belirtilerini azaltmaya ve ruh halini iyileştirmeye yardımcı olur. Sağlıklı bir yaşam tarzı için, düzenli egzersiz yapmak, dengeli ve sağlıklı beslenmek, alkol ve uyuşturucudan uzak durmak, sigarayı bırakmak, uyku düzenine dikkat etmek, stresten kaçınmak veya yönetmek, hobiler edinmek ve sosyal ilişkileri geliştirmek önemlidir.
Destek almak: Bipolar bozukluk ile yaşamak, kişiyi yalnız ve çaresiz hissettirebilir. Bu nedenle, destek almak, kişinin kendini daha iyi hissetmesine, sorunlarını paylaşmasına ve çözüm bulmasına yardımcı olur. Destek almak için, aile üyeleri, arkadaşlar, doktorlar, terapistler, destek grupları veya yardım hatları ile iletişim kurmak yararlı olabilir.
Kendine bakmak: Bipolar bozukluk ile yaşamak, kişinin kendine bakmasını zorlaştırabilir. Ancak, kendine bakmak, kişinin kendini değerli, güçlü ve mutlu hissetmesine yardımcı olur. Kendine bakmak için, kişinin kendine zaman ayırması, kendini ödüllendirmesi, kendini sevmesi, kendine güvenmesi ve kendini geliştirmesi gerekir.
Bipolar bozukluk, hayatı zorlaştıran bir hastalık olabilir, ancak tedavi edilebilir ve yönetilebilir bir durumdur. Bipolar bozukluk ile yaşamak, kişinin kendine, ailesine ve tedavi ekibine güvenmesini, hastalığı kabul etmesini ve tedaviye uyum sağlamasını gerektirir. Bipolar bozukluk ile yaşamak, kişinin hayatını olumlu yönde değiştirebilir ve hastalığın komplikasyonlarını önleyebilir.
Bipolar bozukluk, ruh halinde aşırı dalgalanmalar yaşatan ve kişinin hayat kalitesini düşüren bir psikiyatrik hastalıktır. Bipolar bozukluk nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, beyindeki kimyasal dengesizlikler, genetik yatkınlık ve stres gibi faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Bipolar bozukluk belirtileri, hastalığın tipine ve şiddetine göre değişmektedir. Bipolar bozukluk tedavisi, ilaç ve psikoterapi kombinasyonu ile yapılır. Bipolar bozukluk, uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir ve hastalar normal bir hayat sürebilirler. Bipolar bozukluk ile yaşamak, kişinin kendine, ailesine ve tedavi ekibine güvenmesini, hastalığı kabul etmesini ve tedaviye uyum sağlamasını gerektirir. Bipolar bozukluk ile yaşamak, kişinin hayatını olumlu yönde değiştirebilir ve hastalığın komplikasyonlarını önleyebilir.
(HABER MERKEZİ)
