Hürmüz Boğazı Nerede? İran Hürmüz Boğazı’nı Kapatırsa Ne Olur? Petrol Krizi Mi Geliyor? Hürmüz Boğazı Neden Bu Kadar Önemli?

Hürmüz Boğazı, dünya enerji ticaretinin kritik damarlarından biri. İran'ın kapatabileceğini düşünülmesi küresel piyasaları sarsarken, Türkiye bu durumdan nasıl etkilenecek? Anında fiyat dalgalanmaları, alternatif rota arayışları ve jeopolitik kırılganlık yeniden gündemde.

Hürmüz Boğazı Nerededir?

Hürmüz Boğazı, Umman Körfezi ile Basra Körfezi'ni birbirine bağlayan, 104 mil (≈167 km) uzunluğunda ve dar noktada 33 km genişliğinde stratejik bir su yolu. Kuzey kıyısı İran, güneyi ise Umman’a ait Musandam yarımadası ile çevrilidir.

Stratejik Önemi

• Günde yaklaşık 18–21 milyon varil, yani dünya deniz yolu petrol ticaretinin %20–25’i bu boğazdan geçiyor.
• Aynı zamanda dünya LNG ticaretinin yaklaşık üçte biri burada transit ediyor.
• Boğaz, “küresel enerji arteriyel” olarak adlandırılıyor; küçük bir aksama bile tüm dünya pazarlarında fırtına yaratabilir.

İran Kapatırsa Ne Olur?

• Petrol fiyatlarında ani ve şok artışlar: Brent ve WTI fiyatları kısa sürede %10–14 sıçrayabilir. Bazı senaryolarda varil başına 100–150 $ görülmesi mümkün.
• Yüksek sigorta ve navlun maliyetleri, küresel enflasyonda tırmanış ve taşımacılıkta aksama yaşanabilir.
• Askeri ve diplomatik kırılganlık: ABD ve ilgili deniz güçleri boğazı korumak için müdahale etmeye zorlanabilir .

Ancak analistler İran’ın kapatmanın kendi ihracatını da engelleyeceği için bu tehdidi daha çok pazarlık gücü olarak kullandığını vurguluyor.

Tarihsel Perspektif: Tanker Savaşları ve Boğaz Kontrolü

• 1980–1988 İran–Irak Savaşı sırasında “Tanker Savaşları” yaşandı. İran ve Irak karşılıklı olarak petrol tankerlerine saldırarak boğazı silah olarak kullandı
• 16.yüzyılda Portekiz–Osmanlı rekabeti, boğazın küresel ticarette stratejik değerini gösteren en erken jeopolitik çatışmalardan biridir .
• 2000’lerde İran sık sık boğazı kapatma tehdidine başvurarak yaptırım ve baskı süreçlerine müdahale etti. 2019’da İngiliz tankerine el konulması buna tipik örnektir .

Türkiye’yi Nasıl Etkiler?

• Türkiye’nin enerji ihtiyacının yaklaşık %20’si Hürmüz’den gelen petrol tedariğine bağlı…
• Enerji Bakanı Bayraktar, şu an için tedarikte sorun beklemediklerini açıkladı, ancak “boğaz kapanırsa alternatif kaynak aranacak” da dedi.
• Fiyatlardaki ani yükseliş, Türkiye’de akaryakıt, doğalgaz, ulaştırma ve lojistik maliyetlerini artırarak enflasyona dolaylı yoldan yansıyacak.

İran Tehdidi Gerçek mi?

• İran Parlamentosu’ndan milis kökenli vekil Esmail Kosari, boğazın "ciddi şekilde kapanmasının değerlendirildiğini" açıkladı.
• Ancak uzmanlar, Çin gibi büyük alıcıların tepkisi göz önünde bulundurulduğunda İran’ın sürdürülebilir bir kapama riskini düşük görüyor.
• Yine de artan ABD–İran gerginliği, mayınlama ve deniz tacizleri riskini yüksek tutuyor.

Hürmüz Boğazı, sadece Orta Doğu değil dünya enerji güvenliğinin kalbinde yer alıyor. İran’ın kapatma tehdidi piyasada fiyatları anında ateşlerken, uygulamaya geçerse Türkiye dahil tüm küresel sistem derin bir sarsıntı yaşar. Türkiye’nin yedek enerji kaynakları devreye alınabilir, ama maliyetler kaçınılmaz olarak artar. Coğrafi ve siyasi olarak Hürmüz’ü yakından izleyen Türkiye, küresel dengeleri anlamakta ve planlı hamlelerle bu kırılgan dönemi en az hasarla atlatmakta stratejik avantaja sahip olabilir.